Druga wystawa tematyczna poświęcona tym razem koniom w sztuce ludowej zostawi­ła również bogaty zapis literacki w myśl tej samej ideii przyświecającej wystawie ptasiej po­zostawienia jakiegoś wpisu związanego z oglądaną wystawą. Na okoliczność zorganizowania wystawy „Koń w sztuce ludowej" Wojciech Sadowski, przedwcześnie zmarły nauczyciel szkoły w Naruszewie koło Płońska, poeta i rzeźbiarz pozostawił utwór, który w całości przytaczamy, bowiem doskonale oddaje on charakter samej wystawy.

Na popas do Otrębus

Tętent, grzmot w Otrębusach, łomot kopyt w opokę,
Nowej uległ pokusie nasz profesor Pokropek.

Tętent w siołach, przysiółkach, rżenie, kwik w pawilonie,
To profesor i spółka eksponują dziś konie.

Idzie za skibą, skiba przez spocone poletko,
Chłop za koniem się giba. A obydwom nie letko.

Święty Jerzy szarżuje i z poczwarą się ścina.
Wojak skórę garbuje. Pardon wola gadzina.

Targa bachmatom grzywy wiatr, w czele i na flance,
Król Jan Trzeci na siwym. Naczelnik na Kasztance.

Zaświszczą orle pióry, husaria, chłop za chłopem,
Niby lawina z góry! Stępa, rysią, galopem.

Karę, gniade, bułane, popręg, troki, kulbaka.
Biegus, arab pod panem, chabeta dla szaraka.

Mowa, trawa, wystawa, jeśli komuś nie miła,
Krótka będzie z nim sprawa, jest u płotu kobyła.

A Pokropek nie zawiedzie obyczaju dobrego,
Nim się do dom rozejdziem, wypijmy strzemiennego!

Wystawy końskie miały trzy „odsłony" w rozumieniu trzech oddzielnych wystaw pokazywanych kolejno: w Muzeum Sztuki Ludowej w Otrębusach (XII. 1999-11.2000r.), na wysta­wach objazdowych po Warmii i Mazurach (Bar­czewo, Węgorzewo, Kętrzyn, Iława, Susz, Nidzi­ca, VII -XII.2002r.) oraz w Muzeum Wsi Mazo­wieckiej w Sierpcu (III-X.2003r.). Oczywiście, każda z tych wystaw różniła się między sobą nie­co innym doborem eksponatów i oprawą pla­styczną, choć wszystkie miały podobny układ.

Rzeźby, płaskorzeźby w drewnie, rzeźby ceramiczne, obrazy, obrazy na szkle, wycinanki, dywany dwuosnowowe, wyroby ze słomy, wikli­ny i łyka, wyroby z żelaza, zabawki tworzyły cztery grupy tematyczne: konie w symbolice re­ligijnej, konie w symbolice historycznej, konie w pracy, w obrzędach, w sporcie, konie w zdob­nictwie i w zabawkach.

Pierwsza wystawa końska, w Otrębusach była wzbogacona znaczkami pocztowymi stąd jej tytuł: „Koń etnograficzny - koń filatelistycz­ny" Skąd wziął się taki pomysł dotychczas nie spotykany w wystawiennictwie etnograficz­nym? Po prostu z indywidualnych zaintereso­wań nie tylko sztuką ludową, ale i filatelistyką. Właściwie swe kolekcjonerstwo rozpocząłem w dzieciństwie od znaczków pocztowych, ety­kietek zapałczanych, guzików, monet, odzna­czeń, pocztówek. Młodzieżowe zbieractwo w la­tach zaraz po II wojnie światowej wynikało z jakieś wewnętrznej potrzeby zachowywania pamiątek przeszłości a może ze zwykłej potrze­by posiadania czegoś własnego. Nie wszystkie kolekcje w późniejszych latach były kontynu­owane w jednakowym stopniu, najdłużej pozo­stawała filatelistyka, choć nigdy swych, dość in­teresujących zbiorów nie usiłowałem pokazy­wać na specjalnych wystawach. Dopiero gdy powziąłem decyzję zorganizowania wystawy „Koń w sztuce ludowej" stwierdziłem, że „mo­tywy końskie" równie często występują na znaczkach pocztowych i że w obu tych katego­riach ikonograficznych istnieje tak wiele wspól­nych cech i tematów.

Dla przykładu można przywołać wizerun­ki świętych, królów i bohaterów narodowych na koniach, zabawki, sceny obrzędowe itp. I tak np. nasz krakowski lajkonik występujący w sztuce ludowej, który także kilkakrotnie poja­wił się na polskich znaczkach pocztowych ma swego odpowiednika na japońskich znaczkach i stemplach pocztowych (taniec konia).

Zbiór filatelistyczny o tematyce końskiej liczący ponad 1500 znaczków, kart pocztowych, stempli (a jest to zapewne niewielka część wszystkich walorów filatelistycznych) mógł być przedstawiony według takich samych grup tematycznych co sztuka ludowa. Obie kategorie ekspona­tów wzajemnie się uzupełniały. Wystawa „Koń etnograficzny - koń filatelistyczny" była chętnie oglądana przez dzieci i młodzież i dostrzeżona przez filatelistów, ale w... Australii, o czym świadczy artykuł o tej wystawie Ryszarda Asznowicza w „Bulletin of the Polish Philatelic Society of Australia" (No. 183, Melbourne, June 2000).

Powtórzenie takiej ekspozycji w innych muzeach nie było już możliwe, pozostał więc tylko koń w sztuce ludowej. W Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu wystawa końska nosiła tytuł: „Koń jaki jest, każdy widzi". To parafraza definicji hasła „koń" z „encyklopedycznego" dzieła ks. Benedykta Chmielowskiego „Nowe Ateny" z 1746 r. Obie wystawy końskie na War­mii i Mazurach oraz w Sierpcu posiadają ob­szerne katalogi z dużą ilością ilustracji przedsta­wiających różne wizerunki konia w symbolice religijnej i historycznej, jako zabawki i rekwizy­ty obrzędowe. Warto wspomnieć, że na tych wystawach pokazano także niezmiernie ciekawe eksponaty „końskie" z Rosji, Białorusi, Ukrainy Litwy, ze stadem koników kaziukowych.

Istnieje jeszcze jedno opracowanie powstałe w oparciu o zbiory prezentowane na wystawach „końskich" i rozszerzone o dokumentację etno­graficzną i literaturę w celu ukazania szerszego tła geograficzno-historycznego pozycji konia w kul­turach różnych cywilizacji. Jest nim artykuł pt. „Wszystko zaczęło się od Kurpi..." opublikowany w wydawnictwie „Mazowsze" T.VIII. 2000 nr 13.

Galeria: